Jounal Gawoule Sektanm 1870 la
26 septembre 2010
26 Sektanm 1870
Nan 26 Sektanm, sapatony Telga a eti sapatony franse a te lawonnen anlè bitasion Lakay la atè Laregal pran an mapipi dal. Gouvelnè franse te mete tout semedayè ki te ka tjenbe doubout epi te ni anchay betje ek milat ki te lonje pal ba yo. Telga epi Emil Sidne, bòboy Limina Sofi, rive chape jik janbe dlo, rive Sentlisi, tout larestan pa rive pase may senn lan.
Nan 26 Sektanm, sapatony Telga a eti sapatony franse a te lawonnen anlè bitasion Lakay la atè Laregal pran an mapipi dal. Gouvelnè franse te mete tout semedayè ki te ka tjenbe doubout epi te ni anchay betje ek milat ki te lonje pal ba yo. Telga epi Emil Sidne, bòboy Limina Sofi, rive chape jik janbe dlo, rive Sentlisi, tout larestan pa rive pase may senn lan.
Nan 26 Sektanm jou eti tout boskoy toufounad (sapatony franse a, dog se betje a, milat ek ti betje nan kakarel) ka anlawonnen tout lisid Telga sanble sapatony li la nan Mòn-Onore otila an moun pe wè tousa ka vini nan koule a. Lwi Telga te leve twa krey, an krèy moun ki trape fizi nan se barank la, nan bòdaj chimen an, an krèy moun ki pa te trape fizi pou fizi ki te mantje ek te sapatonnen boutou, koutla, pitjèt, wòch ki te pi dèyè nan se chan kann lan epi an krèy fanm eti te ka sanble wòch pou voye, te ka voye dlo-piman ek te ka fè pou ranmase fizi eti sapatony franse a te gare anba dife semeda. Krèy tala te ka voye wòch tou.
Nan 26 Sektanm tala, sapatony Telga a pa te rive fè an chimen pou te pran pa asou Lanmanten rive nan linò. Pa te ni kont jou pou sa. Kifè, sapatony Telga a te rete kwense nan laliman Laregal ek Mòn Onore la eti fok te leve anchay krèy semedayè nan tout se mòn la pou te pete blok sapatony Di Lwàn, gouvelnè a eti ki te trape owonzon 1.500 semadayè ek t'ak plis ki 500 dòg. Owala sapatony Telga a te ke fè an rel-fann nan sapatony franse a se pou'y te ke leve blennday la asou lisid ek Lawviè-Pilòt.
Si yo te pran Lawviè-Pilòt nan se prèmie jou a, tout Lawviè-Pilòt, sapatony franse a te ke lawonnen yo tou men yo te ke pe sèvi ek se mòn la, planni anlè sapatony franse a ek yo te ke tjenbe pi lontan sa eti te ka ba mayonmbo mitan ek linò peyi a leve. Lakay epi se 300/400 semedayè'y la te pe tjenbe Lawviè-Pilòt ek konsa Telga te ke pe fè anchay krèy semedayè, leve an semedayin nan tout lisid, tan pou mayonmbo linò leve nan singo yo a. Sektanm 1870 se te an gawoule mayonmbo fok pa mande yo an dol sapatony eti yo te ke toumbile towtow, silon vanse sapatony franse a vanse.
Yo te goumen, leve lide an Repiblik Nèg-Matnik, sa eti langayelè lajounen-jòdi pa fouti konprann ek ba yo lonnè yo eti ki ta yo. Yo goumen se pou jenerachon-dèyè te konprann (si yo te ni lespri pou sa) se nan tan tala an konsians peyi a te ka leve, an matjoukanniz tou, se nan tan tala eti bèlè Matnik la sitire, anchouke an lang eti moun Matnik, lajounen-jòdi pa sa wè an zie jik pou mare'y nan an zandja lang kreyol oben makaye'y lè pou yo matje'y. Konsians-peyi tala eti se an titis moun Matnik ki trape lajounen-jòdi, piplis la ka jik rive ale vote kont tèp yo (menm tèp flòkò a) te vire-wakle nan lanne 1959 la pou dekati zoup owala krèy koubarè-politik (PPM la) te gare'y nan an boklèt nèg-ginen. Fok se rive konprann sa, Repiblik Nèg-Matnik la se pa te an bagay rayi-ras alanvè, an bagay pou nèg-ginen tou-yonn; pou moun ki sa pale lang Matnik la (la tou se an titis moun) se lide an lakouwonn politik epi moun ki te ka djoubake trimen dri. Se pou sa dòt gawoule konsa ke leve, pi djok, nan tan ka vini jik lè Matnik trape tout walayachi politik li.
Henri Taillefond
Septembre 1870
PKLS, OPAM, AMI, vous invitent
DIMANCHE 26 SEPTEMBRE
À l’ANSE FIGUIER (Rivière-Pilote)
PROGRAMME DE LA JOURNEE
7H00 - Rassemblement devant le marché de Rivière-Pilote
7H30 - Départ pour Fougainville pour une marche commémorative rappelant le parcours des insurgés
10H00 - Retour à l’ANSE FIGUIER
INTERVENTIONS
Evocation historique
Les enseignements de septembre 1870
Exposition
Animation culturelle avec la participation d’artistes de chez nous.
Pour ceux qui le désirent
Petit déjeuner après la marche : 5 €
Déjeuner sur place le midi : 10 €
PKLS (PATI KOMINIS POU LENDEPANDANS EK SOSYALIZM)
OPAM (ORGANISATION PATRIOTIQUE DES AGRICULTEURS de MARTINIQUE)
AMI (ASSOCIATION MARTINIQUAISE D’INITIATIVES)
Rédigé par : Kanmo Matnik | 26 septembre 2010 à 05:25
vendredi 1 octobre joby bernabé a l'espace beaujon 208 rue faubourg st honoré paris 8.métro ternes. avant son passage au new morning
Rédigé par : milo | 01 octobre 2010 à 04:02
Pouki Sektanm ? Pouki pa Septanb kon tout moun.
Rédigé par : Al-59 | 09 janvier 2011 à 13:32