Nan sistenm-lang Matnik la
05 juillet 2011
Bonda
anhan men manman an-an
Bonda se an dwel kò an moun ka bout do'y ek ka liannen kò a epi se janm lan dèyè. "Mwen rété la tou toudi, kon an yol ka suiv sé kalot lanmè a, jiktan lanmen'y miyonnen bol bonda mwen" (Zwel lalin, Manuel Norvat, 2002). Bonda se an miks dèyè kò an moun ka pimpe ek ka balansinen lè moun ka dawne. Bonda se an dwel kò an moun, an bèt, eti ki kòch pou kaka eti ka sòti pa la. Bonda se an dwel dèyè an bagay. Bonda se an moun ki pa sa fè ayen epi kò'y.
Palab Bonda a leve epi potjel "bunda" adan yonn adan se sistenm-lang hawousa a otila se dwel kò an moun ka bout do 'y men tout se sistenm-lang ta'a pa ka janmen liannen "bunda" epi kò an manman. Se pa pou ayen joure pi djenm nan sistenm-lang Matnik la se "bonda-manman'w". Bonda-bonmbe, bonda an fanm ka pimpe ek ka vire monte nan do'y. Bonda-chire, moun ki pa ni ayen pou ta'y. Bonda-dlo, gwo bonda an fanm ki anfle pou lapat-sendou eti'y ka manje. Bonda-kaka, gwo bonda an fanm ki jatle kon an kochon planch. Bonda-kanni, bonda an fanm ka trape anchay bouton oben rel jòn. Bonda-man-Jak, gwo piman wouj, capsicum sinense, ka brile anpil. Bonda-manman, joure eti moun Matnik ka voye. Bonda-manman, djabsoud, moun ki pa ka demòd asou an bagay. Bonda-mate, koutla lanm laj ki pa ka djè file. Bonda-mate, bonda an fanm ka pimpe ek ka vire monte nan do'y. Bonda-mate, eti ki kanbre anchay. Bonda-mannikou, koulè wouj bòdò. Bonda-mezanmi, pawol moun ka voye lè yo pa ka rive adan an bagay. Bonda-mine, eti ki pa ka rive nan an bagay. Bonda-mòlòkòy, bonda ki plat. Bonda-pwenti, yol eti wòs-lawyè an nan potjel "V" ek ka sèvi pou fè kous yol pou wòs-lawyè yo ki pa ni plas pou an motè. Bonda-ron, yol eti wòs-lawyè a pi laj pase yol bonda-pwenti a ek ka pe pòte an motè pou ale lapèch. Bonda-sendou, bonda an moun ki anfle pou lapat eti'y ka manje. Bonda-siwo, bonda an fanm ki fizike kòdjòm ek pa two gwo. Bol-bonda, lawda won an fanm. Bol-bondi-bonda manman, pawol djendjen pou joure an moun. Rel-bonda, fant ka kouri nan mitan de bol bonda an moun. Tanbou de bonda, tanbou de lapo oben moun ka woule pou de lide. Bonda an moun dewò, pawol moun ka voye pou di an moun zafè’y mele.
Nan sistenm-lang Ayiti a, bonda chire se an moun ki nan delala, ki pa ni ayen pou ta'y. Bonda nini, pawol ki pa ni p'an lespri adan.
Nan sistenm-lang Matnik la moun ka di sa konsa : "kaka de kou pa ka pouri bonda" lide ta'a eti ni bagay ki pa ka yize. "Pa pete pi wo pase bonda'w" oben "pa pete pi wo pase bonda'w fann" pa ale fè moun konprann ou sa fè oben ou pe fè an bagay ou pa konnèt, ou pa j'en fè. "Se chodiè ka di kannari bonda'y nwè", oben "Chodiè ka di kannari poutji bonda'y nwè konsa" lè an moun ka andjele oben malpale anlòt pou an tjak eti limenm tou trape. "Se pa anni an kou kaka bouzwen bonda pou'y sòti", an moun pa pe rive nan lavi a tou yonn fok dòt moun se lonje pal pou sa. "Se silon bonda ou ka taye tjilòt" pou fè an moun konprann fok sa mete kò'w larel, fok sa bay kantekant epi lespri an dekou. "Si jonmon pa le bonda'y blan, i pa'a pòte atè", fok an moun sa doubout mètafè dèyè sa'y ka fè.
Simao moun Wanakera
C'est bien cette rubrique dans la belle langue de Molière.
Rédigé par : Franc | 06 juillet 2011 à 07:04
PCM ka ekzisté toujou ?
Rédigé par : Al. 59 | 07 juillet 2011 à 08:20
ça c'est plutôt du social, je croyais que tu ne faisais que dans le politique.
Rédigé par : Kate | 15 juillet 2011 à 07:57
JEUDI 21 JUILLET 2011 - de 18H à 21H
FORUM - DEBAT
Thème : QUEL AVENIR POUR LA PÊCHE EN MARTINIQUE ?
Intervenants :
- Louis BOUTRIN
- Les Marins-Pêcheurs du littoral Caraïbe
Lieu : BOURG de CASE-PILOTE Salle du "Club des Sports" - 1er Etage de la Police Municipale
Rédigé par : Kanmo Matnik | 16 juillet 2011 à 09:40
Il faut revenir à la lutte des classes.
Rédigé par : M.PC | 18 juillet 2011 à 08:06
L'UJEDEMA (Union des Jeunes pour le Développement de la Martinique) organise le 23 juillet 2011 une marche intitulée " Fout Fanm Matinik Djok" .
Une Marche dans l'esprit de la Solidarité, la Fraternité et l'Unité. Une participation symbolique de 3€ sera demandée. La somme recueillie sera remise au Centre Maternel Oasis basé au Vert-Pré.
La Présence de Tous est indispensable: Hommes, Femmes, Enfants,Jeunes
Dress Code: Casquette, Tennis, Short et Maillot de Bain.
Ne pas oublier sa bouteille d'eau!!!
Départ: 7h- Entrée de la Savane des pétrifications à Sainte-Anne .(Parking de la table du diable)
Rédigé par : Kanmo Matnik | 22 juillet 2011 à 17:53
Latè tranble Matinik, 5.1 asou lechel Richtè a, 40 tjilomèt fondok a 72 tjm Sentlisi.
Rédigé par : Kanmo Matinik | 07 août 2011 à 17:23