Ago Kanmo a !

 

Marny chape abolay

 

Lajol Dikos, Matnik : Pierre Just Marny eti ki rete 48 lanne lajol chape nan abolay bonmaten an, nan lajol Dikos la otila lajistis franse te ankatibe'y depi 28 Me 2008, apre 43 lanne lajol nan France. Depi 2005, Pierre Just Marny te vini pi vie ankatibe nan lajol franse apre lajistis peyi tala te ladje an ankatibe ki te pase 41 lanne lajol. Anchay akokitaj yogannis, politik, sosial, matjoukanniz, te ka djoubake pou wayalachi politik franse a te ladje Pierre Just Marny.

Nan sistenm-lang Matnik la

 

 Bòdzè

Bòdzè ka sonnen tankou bildozè, ka rale tousa ki nan laliman’y, chaye ale. An moun ki pa trape p’an kabes asou lang tala te ke di flouz an bodzè se tjek branbrann lizin eti ka rache-koupe oben tjek bagay vidjò ki ka blennde an moun, anlot bagay oben ka pare kou ba an moun.

Ourakann nan Karayib la

Dekou toumvas ek ourakann

   

Ourakann ka leve nan chalè lanmè lantiray tropikal ek ka kouri èche an tè, menm piòpiò pou ladje lèlèm yo. Chak lanne depi mwa prèmie Jwen jik prèmie Novanm, anchay ourakann ka janbe mapipi lanmè Atlantik la, anchay toumvas oben kavalad van-toumvaran ka tounen ourakann nan lanmè Karayib la, vini simen dezas nan lantiray kontinan ameritjen an. Ourakann la (u:akàn, toumvarad nan tayino) se an penteng laliwonn lan.

Emili neye twa moun

  

Santo Domingo, Dominikana : Toumvas Emili bite anlè se mapipi mòn lisid-lisid anba-van atè Kiskeya (eti ka pòte tit li, tè/peyi mapipi mòn, manman tout tè/peyi) men avan dekati nan tjek kavalad van-laliwonn,  toumvas la neye twa moun nan Dominikana epi lapli ek lawviè ki debòde.

Emili nan Ayiti/Dominikana

   

Pòtioprens, Ayiti/Santo Domingo, Dominikana : Toumvas Emili rete doubout dwèt-pitjèt asou Kiskeya (Ayiti ek Dominikana) otila an gwo lapli atè, lanmè kavale ek van ka woukle kon bèf nan savann. Se nan lantiray Jakmel otila pi gwo lapli atè men toumvas la ka dekati pou sav nou tout sav konsa an penteng touvarel pase anlè tè se pou'y pèdi nan djokte, se chalè lanmè a ka ba an ourakann oben an toumvas tout djokte'y.

Emili ka debaba nan Karayib la

 

Foyal, Matnik/San Juan, Borinquén : Lapli atè dri asou Kiskeya (Ayiti epi Dominikana) otila van ka vante djikanm ek mètafè kokleste katafal mete se de peyi ta'a nan sinas wouj. Emili ja voye, destenkant, an moun nan abolay, an gran nonm 62 lanne ki pran an kout kouran, lakay li atè La Volga, Foyal.

Matnik anba dlo !

Toumvas Emily

 

Foyal, Matnik : Lapli atè dri, gwo gren an tounen toumvas, se pou'y fè van jik 120 tjm/a-lè. Dlo kouri toupatou, latè denngole, lawviè debòde, anchay tjak eti mètafè lantiray la pòkò fini owonzonnen. Emily (se pa Emili yich mwen) ka pran chimen Ayiti ek tounen toumvas anlè lanmè Karayib la eti ki pi cho pase lanmè-Atlantik la.

Nouvel Karayib la, Jwiye 2011

   

Lapli atè dri, La Niña nan lanmè Pasifik la fè van ki fredi letal lanmè a nan Atlantik la ek fè El Niño bat-dèyè. Pi letal Lanmè-Atlantik la cho, pi van ourakann lan trape boulin ek vidjozite, moun peyi Karayib la ki rive konprann sa, aye pou sav yo plis ki sav, se ourakann lan sipoze pi piòpiò lanne tala. Piplis moun Matnik eti ki pran an gwo-gren pou an toumvas, delè menm an ourakann, pe neye adan an besin-dlo lave lawda an katjopin nan pipirit. Lapli atè dri nan Karayib la, nan politik atè Ayiti, Gwadloup, Matnik, se tjou rat !