Sistenm rete-djann

San'-epi, lanne 

Mòn-wouj Matnik, Bridgetown, Barbados :  De gran moun atè Matnik ek Barbados chape nan abolay simenn ta'a, yo toulede te trape 100 epi lanne laj anlè kabèch yo.  Irénise Moulonguet eti te ka rete atè Mòn-wouj te ni 112 lanne anlè tèt li lè'y fèmen zie mawdi oswè, 28 Me. James Emmanuel Sisnett eti tout moun te ka kriye "Doc" te ni 113 lanne anlè tèt li lè'y fèmen zie'y atè Bridgetown jedi 23 Me ki pase. Tan-lavi de moun gran moun ta'a se teste, nan Karayib la ni kote otila an lavi san kòchte ka woule.

Peyi-karayib pran seraj

Mizilman, rasta, ek vodouyizan

Washington DC, United States :  An lonyen-matje gouvelman Etazini teste anchay peyi CARICOM (Caribbean Community), tankon Ayiti, Bahamas, Jamayik ek Trinidad-ek-Tobago,  pran seraj mizilman, rastafaray epi vodouyizan. Nan lonyen-matje'y asou libète kriye-bondje nan peyi oliwon-latè pou 2012, kawbe gouvelnaj zafè-lòtbòtsay nan gouvelman Etazini katjete menm si pa ni penteng vare mizilman ek vodouyizan nan Ayiti, anchay moun se lakou ta'a ka plenyen gouvelman pa ka kore semeda ka towblip anlè yo tankon'y ka fè ba se kretjen an.

Raratonn karayib

Tilili mès nan Karayib la

La Habana, Kouba :  Se yè Vandrèdi eti an doukre asou tilili mès nan Karayib la eti te ka kabeche epi raratonn Edouard Glissant (1928-2011), bout atè La Habana. Anchay matjè ek kabechè te sòti Aruba, Ayiti, Brazil, Dominikana, Ekwadò, Kolonmbi, Kouba, Nikaragwa, Trinidad-ek-Tobago, Nan Etazini ek An-Frans, tou pou vini plodarye nan penteng ta'a eti se Casa de las Américas te ka parennen'y.

Anchoukaj karayib

20 milion dola lonje-pal

Bridgetown, Bawbàd :  Bank peyi oliwon l'Amerik pou dekatonn ekonomi, IDB (Inter-American Development Bank) topaye epi BDC (Caribbean Development Bank pou Bank karayib pou dekatonn ekonomi)  pou 20 milion dola prete Dòmnik, Grinad, Sentlisi ek Senvensan-ek-Grinadin dekatonnen ti djoumbatwa gouvelman natifnatal. Lajan ta'a se pou apiye sistenm pòte-kabès la, siki ekonomi, ek pou kore toumbilaj tan-oliwon.

Plodari 22 Me 2013 la

l'Afrik, nanninannan

Se Frantz Fanon eti te ka matje nan wabap, Peau noire Masques blancs'y lan, fok toulong apiye asou anchay mas eti sipoze ni nan tit la : "An-an, man pa pe  moun anni pou lapo  nwè mwen an" ("Non, je n'ai pas le droit d'être un noir" ), wonn-palab eti fok se liannen, toulong, epi anlòt nan menm wabap la : "man pa nepi wawa sistenm-wawa eti ki te demounize gangan mwen" ("je ne suis pas esclave de l'esclavage qui déshumanisa mes pères") ek eti fok konprann tankon an apiye lide ta'a eti  wonn-kanman an moun se toulong machoketaj li, yonn-tou-yonn. Frantz Fanon te ale nolfok nan plodari lonyen kanman moun tankon sistenm sosial ek te pi adan tjek kuanza tena kwa Afrika pase tout mètafè gloriye-nèg-ginen ek tout afritjennis eti ka fouye sab nanninannan Kemèt la, "tè nwè" a, nan bòdaj gran-lawviè a, Jtrw (Iteru), nan tan faraon an, Na eiore, pou tè bwak-lawviè, siek-tan dèyè. An dimi siek tan apre'y chape nan abolay, piplis plodaryè ek langayelè Matnik pòkò pe rive konprann  an tjou-patàt nan plodari Frantz Fanon an.

Peyi oliwon Karayib la

Doukre   CARICOM

Port of Spain, Trinidad and Tobago :  Mètafè liannaj epi peyi-lòtbòtsay nan gouvelman peyi-karayib ka vini pran pawol asou karetel pòte-kole nan peyi-oliwon dapre sa kawbe-kabwataj CARICOM fè di douvan nouvelis. Se de jou doukre pou dekatonnen an kawbe jere liannaj epi peyi lòtbòtsay eti an kawbe jere liannaj kòtòf. Nan tout gran djoubap yo ke gade klèsi, ni pòte-kole epi peyi oliwon-latè pou dekatonn ekonomi ek sosial, sitire an kalanmplan jeray akokitaj la nan 2013 jik 2014, tjenbe-pawol nan mitan peyi Caricom ek lonyen larel Turks-and-Caicos eti ki peyi akokit Caricom.

Djannte moun

 Solèy epi djannte  tjè

An lonyen-matje eti  The University of Edinburgh montraye nan doukre  International Investigative Dermatology ka fè moun tann ek konprann, rete anba solèy ka kadjaye boulin sán nan venn moun, ka bese tansion, lè'y ka ladje anchay osidenitik (monoksid kawbòn) nan venn moun an. Jik jòdi, se anni pou vitanmin D eti lamèdsin te konprann rete anba solèy te ka vidjoze djannte moun.

Rete-sonhe

1902, deblozonn peleyen ?

Volkan an pa ka anni rete la ek pete, deblozonnen, an jou konsa pou an djanmbel, tout djokte, eti te ke pran seraj moun ki te rete pri adan tjek dekou anni branbrann, anni dousin, "koke dou...toulejou". Douvan chak deblozonn ni anchay toumblow gaz, anchay latè-tranble ti kouri-rel, kout chalè nan van-oliwon, lavalas labou, lawviè dlo cho, lodè ze pouri delè, lapli sann-dife, siel labrenn nan pipirit, la-pou-la, anchay ti sinas eti ki pou fè moun konprann fok pa rete oliwon volkan an. Nan dekou 08 Me 1902 ta'a, te ni anchay sinas douvan men gouvelnè franse te fè moun rete la pou te ale fè jès "citoyenneté française" yo.

Anchoukaj karayib

Sendika Karayib la

 

Roseau, Dòmnik :  Akokitaj djoumbatè Karayib la le trape an dodinèt nan OECS (Organisation of Eastern Caribbean States  pou Akokitaj Peyi Karayib kabestè) dapre sa Kertist Auguste eti se te kabwatè Caribbean Congress of Labour  ek eti se bantjè Waterfront and Allied Workers Union (WAWU), katjete. "Nou ka gade trape an zandja nan peyi-OECS, eti te ke menm epi sa CCL te trape nan doukre mètafè-gouvelman CARICOM otila CCL te pe pran-pawol asou karetel ki te ka pòte nan divini akokitaj djoumbatè nan Karayib la".

OECS, jou-ale-jou-vire...

Politik ekonomi-drivayaj

 

Castries, St. Lucia :  Nan 25 Avril 2013 ki pase, mètafè drivayaj nan fouvelman peyi OECS te mare doukre atè Angiya pou pran-pawol asou politik OECS nan dwel-ekonomi drivayaj la anba tit ta'a : OECS Economic Union: Implementing the Common Tourism Policy. Se pou Lorraine Nicholas eti se mètafè progranm drivayaj nan kabwataj OECS te katjete depi 2012, peyi OECS yonn-a-lòt pou sitire an politik drivayaj epi pòte-kole teknik Commonwealth.