Kannaval 2015 Matnik la

An Vaval laliwonnis epi sa    

Sargas-Ich-Man-Gaz, anni tit la ja ka  fann kabèch piplis moun Matnik eti ki pa fouti li, konprann ek plodare lang Matnik la, kòdjòm ; lanne ta'a, Vaval la pran an kanman laliwonnis eti sipoze ba konsians moun Matnik la tankon an balan sosial ek politik asou chimen  pran peyi ta'a nan de lanmen yo mete'y nan kabèch yo : peyi a se pa anni an laliwonn chaje ek moun dèyè mas yo ka fè yonn pè lòt, men  an kannan moun doubout anlè an latè-danme ka gade wè letjete nan divini.

Se chak lanne moun Matnik ka kouri kannaval (kouri vide) dèyè an bwabwa eti ka vèvèle gwo penteng politik ek sosial ki rive nan peyi a longsay lanne kannaval douvan ki pase.  An lanm-a-kouri anni wawèt-bale-savann (sargassum spp) te debatje anlè sab lestè Atlantik peyi a, nan mwa Oktòb 2014 ki pase. Wawèt ta'a ka ladje an lodè djok lè'y ka pouri ek pou piplis moun Matnik ki bliye sa sa ye an wawèt, delè yo pa menm konnèt tit wawèt ta'a, se te an bidim koubaraj nan lavi toulejou yo. Nan tit Sargas-Ich-Man-Gaz ta'a, se palab-matje "ich" la eti ka sistraye mwen, se "yich" eti sistenm-lang Matnik ka di, se pa nepi  alman moun Matnik ka pale, "ich spreche Deutsch", se kanman pale lang djol nan potjel  tjou poul ta'a, tankon moun bouk-bòdaj A-Paris, eti ka fè djigilòp pran "y" la, "ich" ta'a se palab se yich-man-bans lan, moun ki pa ni anman, ni apa, moun ki pa ni gangan.

Lamenm la, se pou moun Matnik se rive konprann pòte eti sistenm-lang Matnik la ka pòte kannaval la, se fondas kannaval la. Se li eti ka ba kannaval Matnik la, tit kannaval Matnik li, se pa lang franse a. Se li eti ka fè kannaval ta'a se pa an vide moun debiele, ka joure moun an lari oben ka chante malelive. Se anni nan lang Matnik la otila moun ka pe li, kòdjòm ek a-tout, se mas kannaval Matnik la, tankon an fidji (an vèvel) lakou-peyi a, an latifay (menm rad kabann lan se an latifay) ek an moun ka pòte mas la, an zanpanlan, tousa yonn-nan-lòt. Andewò lang Matnik la, nan tout lang oliwon-latè, se te ke pou li mas la anni tankon an latifay oben an fidji oben, pi ralba an moun-dèyè-mas la, an zanpanlan, men janmen pa yonn-nan-lòt. Ababa-djol-koule, agoulou-gran-fal, ansèsel, bann-zawa, bètafe, bèt-seren, bòbò, bòbòyòt-Vaval, boloko, bonda-mate, bonda-mine, bwabwa, chofè-bwadjak, chabin-zie-klè, chen-fè, dekalfoutje, dezodè, djab-anba-fèy, djab-ble, djab-pa-djab, djablès, djabloten, djablotin, djab-nwè, djab-wouj, djol-bòpiè, djol-sendou, fanm-dewò, fanm-ka-pete-bonm, fanm-Vaval, gad-kòkòt, gran-jile-piti-pantalon, kaka-kòk, kalmò, katrin-pitjan, kawolin-zie-loli, kochonni, kokofiolo, koukoun-santi, kouli-teson, ladjablès, lapo-farin, lapo-fig, lapo-pistach, lolèz, lolo-nòs, lwijanboje, machann-pistach, machann-sinobol, machapia, makoumè, mariyàn-lapo-fig, mal-mouton, manawa, manman-kòch, mas-lanmò, mas-kilili, mas-labou, mas-sal, masoukwel, moko-zonbi, moun-ka-manje-an-tiwè-tab,nèg-bitako, nèg-gwo-siwo, nèg-labou, nonm-a-gwoprel, papa-djab, pete-pie, petrolèt, plerèz, pòpòt-lacho, rache-pwel, rara-lasimenn-sent, rat-bal, ravèt-legliz, swiye-vire-mete, tèt-kas, tèt-lanp, tèt-mabolo, tèt-zoto, touloulou, vakabòn, videyò, volpòn, walpa, yich-kòn, yich-man-bans, zie-koki, zoukèz, tousa epi dòt, se tout se mas ta'a eti ki ni an divini toulong pou kannaval Matnik la (epi pi nolfok lakou-peyi a) ki anchouke yo lanne-kannaval dèyè lanne-kannaval. Se pou se konprann lamenm la, se sistenm-lang Matnik la, li tou-yonn, eti ka pe toumpotjole mas la, tikatikataw, nan tan-ka-pase ; se li tou-yonn ka pe ba mas la, men zanpanlan an tou, an divini, an kouri-lawonn nan tan-ki-pase, nan tan-ka-pase, ek nan tan-ka-vini.

Zanpanlan-kannaval la nan mitan zanpanlan-teyat ek zanpanlan-sinema, se pou'y tjenbe wonn-kanman'y dèyè an mas, vire vini limenm konsa'y tire mas la. men nan plodari sosial an ti konpanyi moun-Kannaval, zanpanlan-kannaval la pe ka vini, lanne-ale, lanne-vire, mèt mas la, moun eti ki trape zandja sosial mèt an mas kannaval, mèt mas djab wouj la, mèt mas papa-djab la, mètres katrin-pitjan an, tousa pe adan. Zanpanlan-teyat se toulong an moun eti ka ladje wonn-kanman yonn-tou-yonn li dèyè an mas, dèyè an vèvel eti'y ka anpanpannen, se pou'y pran wonn-kanman mas la, wonn-kanman zanpanlan-teyat la.  Zanpanlan-sinema ka toulong rete moun eti'y ye, ka rete limenm, moun eti'y ye dèyè vèvel la, dèyè mas la, se tankon pou'y se fè moun wè an manyèt ki te rete anba-fèy. Lidja  moun Mòndezes ka rete limenm dèyè mas mawyàn-lapo-fig la oben Tako videyò Bò-Kannal ka rete limenm dèyè Djab-wouj la oben Papa-djab la. Nan kouri-vide a, se pou delè mas la pi douvan ek delè mas la bat-dèyè, owala yo tire mas la yo ka vire yo menm. Moun ta'a ni kanman'y ki ta'y, mas la tou ni kanman'y ki ta'y, moko-zonbi a ke toulong rete moko-zonbi menm si tjek kreyolis desèvle se le ba'y an kanman l'Ewòp. Mas la se toulong fidji mas la limenm, se latifay la eti ka ale epi'y la, ek se fanm oben nonm lan eti ka pòte mas la. Kannaval la se toulong twa fondas ta'a, ek se toulong an moun zie-wouvè ka pòte an fidji epi an latifay.

Chak zanpanlan kannaval la trape an tit, Mariyàn-lapo-fig, Karolin-zie-loli oben Moko-zonbi, de makoumè-leve-nan-pijama ; ek se tit ta'a nan liannaj yonn epi lòt, pa pe ni djablotin nan kannaval la si pa ni papa-djab, ek nan menm balan an, anchouke nan tan-ka-pase. Sistenm-lang la toulong ka anchouke tan-ki-pase, ka natifnatalize tan-ka-pase, ek an kabechinen tan-ka-vini, toupatou oliwon-latè. Se pou konprann tit-kannaval ta'a ka anchouke zanpanlan an nan an laliwonn-tan-ka-pase ek se anni epi sistenm-lang natifnatal la eti anchoukaj ka bay pou sav tout moun pou sav se pa toulejou ki ni kannaval. Se pa nepi kat jou kannaval Sargas-Ich-Man-Gaz ta'a ke sa leve an konsians laliwonnis atè Matnik, lonje pal ba laliwonnis, ASSAUPAMAR la, eti ka goumen depi 19 Janvie 1981 ta'a pou palantje ek pare fantefrak ba laliwonn Matnik la. Se pou "Gaz" tit Sargas-Ich-Man-Gaz ta'a, se pa anni an lodè ka sistraye moun, ka tenmbolize yo, ka gate ale-vini yo nan peyi yo, ka ba yo gaz ; se pou "Man-Gaz"  ta'a, tankon "Man-Bans", pou Yich-Man-Gaz la eti se an yich-man-bans, tou, se, nan brile yo ke brile'y Mèkrèdi-le-sann, fè fimie ba peyi a plis fondas, plis laliwonn letjete nan tan-ka-vini, se anni sistenm-lang Matnik la ki pe fè sa woule flouz atè Matnik.  

 

Pawol Kannaval Matnik la

Abi abi abi kayiman, mi djab la dewò, kayiman blou blou blou : Ti simidòy eti djab-wouj mawdi gra ka voye. Abi kayiman se toulong pou di ago djab la eti ki pi fò pase kayiman. Djab te toulong ka manje an tjanmay ki pa ni tit oben eti manman'y pa batize'y.

Nan kannaval la, tout moun sipoze adoumanman, aye pou dousin yo ka pran. Ni an bèlè bay-lavwa, "adoumanman si'w pa malad pa plenn, adoumanman". Twa jou kannaval se pa sa ka vire mete moun djok nan lavi sosial la.

Mi an ti pawol, "Ba nou lè pou nou pase" ki kouri lawonn nan kannaval la ek eti ka vèvèle vide a. Men atè Matnik, ti-pawol ta'a "ba an moun lè pou'y pase" nan tout fray toulong pou depenn an dekou otila an moun ka mennen, ka swelele, ka fè an ganm, ka fè anchay rotason.

"Bo fè a, bo fè a, yo pete lonba (oben bonda) Vaval" se simidòy-brelok kannaval la.

Pa te ke pe ni kannaval Matnik si pa ni an Bwabwa ek bwabwa a se an moun bò-kay, an moun peyi a ki fè an sik oben fè moun ri pawol li nan lanne a ki pase. Bwabwa a (Vaval) pe pa sòti lòtbòtsay rive nan kannaval Matnik la. Si sa fèt se ki moun ki fè vaval la desèvle, nèyè menm debiele an mitan kabèch. Pe ni de-o-twa bwabwa nan an kannaval men toulong ni an Vaval, tou-yonn, pa pe ni de Vaval.

Depi wabap lanne 70 la, nan tout kannaval Foyal ni anchay Bwadjak voumkele nan lari. Bwadjak la (ni moun ka di bradjak, pou "r" la eti ka fè an lenteresan franse nan lang natifnatal Matnik la) se an vie loto, kalbose, bidimblotje, ka fè anchay dezòd ek ka voye an gwo lafimen. Krèylèt bwadjak ta'a leve nan lang Matnik la (pou moun ki konprann lang la pa fouti sitire krèylèt oben ti pawol li, pou lang-kreyol lang natifnatal Matnik la te ke rete lang-kreyol anni pou dekalkomanie ek defolmante krèylèt lang franse a) ek se te ke pou konprann an loto eti brèt-boulin la trape an boulin tou-yonn eti bwa-boulin la ka pran djak.  

Nou pa pe pa fè an zie dou ba kannaval peyi Karayib la ; nan kannaval Trinidad la, Borokit   se mas tala eti moun Trinidad ka fè ek banbou ek an kalagway papie ka vèvèle an moun anlè an bourik. Moun ka bay-kalindè ka mete an gran bakwa ek an gol sousoun-klere ka fè’y fè yonn epi bourik la eti se tet la tou-yonn ka zetoke dewò. Borokit ka dekati lajounen jòdi nan kannaval Trinidad. Borokit la se anchoukay atè Trinidad an krèylèt panyol Venezwela, burriquita, eti  ledjans la se ti bourik.  

An ti zie-dou, toulong lonyen  Ayiti, Chaloska se an mas kannaval Ayiti eti ka vèvèle an kout fizi tankou, Chal Oska Etjenn ki te koumande tjweri anchay tjoul politik nan 1915.

"Djab la ka manje an ti manmay, an ti manmay ki pa ni non, an ti manmay ki san batenm". Djab la se gran-mèt mawdi-gra a. Anchay ti kòn, tankon an bèf, anchay ti dwel an glas, epi wouj ek nwè yorouba a toupatou. Pa di yo di'w, mas ta'a ka ale tjoke an mas ka kouri-lawonn nan tout matjoukannri yorouba a depi 12^enm siek la. Nan tout Karayib la, nou ni djab ta'a ; atè Bahamas, Barankiya, Beliz, Dòmnik, Grinàd, Kouba, Panama, Puerto-Rico, Sentlisi, Trinidad, toupatou djab la (djab-djab oben Jab-jab ; el diablo, diablito ) ka fè tjanmay pè, delè yo pèdi frèt la, atè Matnik, delè yo gade'y kon Panama men wouj ek nwè a toulong la. Ni djables nan kannaval Matnik men se mèkrèdi-sann eti yo dewò epi sache farin la. Ladjables pa nan kannaval se an brannzè kont la eti ki sipoze bidjoul pase bidjoul ka matje ki trape an   pat bèf ek ka manje tout mako eti'y bidjoulnes li rale. Brannzè kont tala nan tout kont nan Karayib la. Si ni Djab ek djables pou ni djabloten tou. Fok nou fè an zie-dou ba kannaval Trinidad la epi djab-molasi a eti ki trape mas la men epi anchay rad chire ek sal epi lwil motè loto epi yo ka ale kole anlè moun ka "gade mas pase"..

"Edamiz o eya, man mande'w douvan ou ba mwen dèyè", yonn adan se simidòy kannaval la.

Farin, nan lanne 70 la, lè Mèkrèdi-le-sann te ka bay moun te ka ba moun ka vini gade mas pase an kout-farin, tou sa pou fè yo vini kouri vide a.

"Gade mas pase", se Marius Cultier ki mete pawol ta'a dewò.

- E Marius sa'w fè ?

-Man ka ka gade mas pase, mwen di'w.

Hipipip, pawol braynes la ka voye nan doukre mizik, lè yo ka gade an tengpenteng pou di yo aye, yo la ansanm.

Jouvè se se an vide moun Dòmnik, Sentlisi ek Trinidad ka leve oliwon sentjè-nan-pipirit otila yo ka bay-kalinda asou an kalipso ek otila yo ka mete mas yo le.

Kannboule oben Kanboulay  (Kann brile) se an vide moun Trinidad te ka fè otila yo te sipoze èkzade anlè lavi bitasion. Te ni an koumandè bwabwatize ek fret li te ka mennen an makrèy etenn dife ki leve nan piès kann. Makrèy tala eti chak moun te ka tjenbe an sèbi pou klere chimen an te ka mache bay kalinda ek simidole an ti simidoy malelive. 

Katrin-pitjan, Zanpanlan kannaval Matnik la eti se fanm se djab la eti ki nan tjè-koko epi Vaval. Zanpanlan kannaval Matnik la eti ka vèvèle an vakabòn ; simidòy la ka di : "Katrin-pitjan djab la dèyè'w, nou kay mete patàt an dife..."

Kawolin zie-loli se an Mas kannaval Wanakera eti an pòpot an twèl èk pay brakse ka vèvèle an fanm ka pòte an nonm anlè do’y. 

Lang natifnatal Matnik la ka Kouri kannaval. Moun Matnik pa ka fè kannaval men ka kouri'y. Kouri vide a, delè vide ka rive vole pou kouri moun ka kouri vide. Se pou nou konprann an lang se pa krèylèt yonn dèyè lòt men se dabò-pou-yonn kalanmplan pou sitire se krèylèt la nan an palab, nan an fray. Ale teste sa douvan kreyolis la pou'y se toufe, tonnan !

Labou, ni an mas-labou nan tout se kannaval Karayib la se pou fè nou konprann an se-le anchouke ki kouri-lawonn nan tout se peyi ta'a depi nanninannan. Kontel laboulok ta'a eti lè an ladjables bare an moun oben lè an moun bite anlè an sèrkèy nan chimen'y lannwit se pou'y pran an zobel tè tjenbe nan lanmen'y pou ladjables la pa gare'y.   

Ladjables se pa an zanpanlan kannaval. Nan lespri moun Matnik, moun Ayiti, Grinàd, Gwadloup, Kawyakou, Sentlisi, Trinidad ek Tobago (moun Dòmnik tou-yonn ka di djables) se tankon an soukouyan, fanm djab la. Se an fanm bidjoul eti ka ale nan bal ka bay kalinda ek nonm ek lè minwi sonnen, moun ka wè pat-bèf li a anba wòb la, se lè ladjables ka gare nonm ek chaye yo ba djab la pou'y se manje yo. Laboulok ta'a leve adan makrèy-natifnatal ibo a, janbe lanmè ek kouri-lawonn nan tout Karayib la, asou londjè tan ki pase se makrèy-natifnatal Karayib la toumbile laboulok la. An laboulok se pa wach la, se an raratay eti ka pòte nan sitiray kanmanwonn an makrèy-natifnatal, sa tou-yonn.

Laritrèt-o-flanbo, se te an mès fè kannaval nan lannwit epi sèbi pou klere-chimen ek anchay rad-kabann ka zoute moun. Ago, laritrèt-o-flanbo se pa vide pipirit la otila moun ka ale manje an tinen-lanmori.

Mas, nan lang natifnatal Matnik la, mas se anchay bagay nan menm tan. Tankon nan lang Trinidad la, mas se kannaval, an dekou otila moun ka mete mas pou kouri vide nan lari. Se lespri lang ek matjoukanniz yorouba a ki kouri-lawonn jik la, an mas se twa bagay. Dabò-pou-yonn, se an fidji potjelize eti moun pe wè nan de koko-zie yo. Dezienm ledjans se an zout, an latifay eti an moun ka mete anlè'y pou vèvèle an lespri, an loa, an djanmbel (sa pa te pe woule adan se makrèy-natifnatal djanmbel-yonn-tou-yonn lan otila moun pa pe vèvèle djanmbel la, kontel awousa a eti te mizilman oben ibo a eti te ka jòlote djanmbel Abraham la), twazienm ledjans se moun an (fanm lan, nonm lan) eti ki mete mas la. Nan lespri yorouba a, lè se twa ledjans ta'a liannen, se pou konprann fanm ta'a, nonm ta'a eti ka pòte mas la vivan sosialann. Se pou'y peze anlè sosiete a. Nan tout kannaval Karayib la, depi Nòwleyan jik Brezil, yo ladje ledjans djanmbel la men se pou'y te gade tout karetel sosial la. Kannaval la atè Matnik ka toulong mete tout bagay tjou-pou-tèt. Moun ki pa konprann sa pa konprann an patàt nan mès, nan matjoukanniz Matnik la. Mas la toulong trape kat zie, nou ja kabeche epi moun ki sa li lang natifnatal Matnik la fondal kat zie a fondal nan matjoukanniz yorouba a tankon sa eti ka vèvèle kabes (la connaissance, le savoir) epi wèy (vision du monde, weltanschaung), mas la se toulong an kabech defolmante, kalbose se pou konprann se an gran-moun (kabes) nan kò an tibray, se tibray ka kouri vide a, "se kole ko, se kole koko".   

Mawyàn-lapo-fig. Ki moun ki pa trape p'an kaka-kalbas nan tjou tèt li pou pa wè asense achanti a nan mawyàn-lapo-fig la. Atè Dòmnik otila yo kriye'y sensay (sonnen'y sennse) oben pay-bannann oben pay-fig, gouvelman te defann moun mete mas ta'a depi 1964 jik 1995, pou ka yo te ka pofite fè an lari epi'y. Nan lang achanti a asense se an poul frize, se an mas eti achanti te ka mete kò ba'y ek te sèvi pou bay kalinda douvan wangan an, vèvèle an belizaj ki pòte anchay. Yo fè sennse a epi fèy bannann sek oben ti dwel twel anchay koulè oben ti dwel papie kole.

Mawyaj-douvan-Vaval. Menm nan kannaval la moun Matnik ka vini bwabwa, se an bat-manman. Se toulong an fanm ek an nonm ka maye douvan Vaval, se pa de nonm, pies toubannman. An pijama leve an pijama, de makoumè, de nonm pe maye douvan walayachi politik etazini a oben walayachi politik franse a men nan kannaval la se an djendjen epi mawyaj kretjen an, fanm lan ka tounen nonm ek nonm lan ka tounen fanm, isiya la ni an tounmbilad, lespri tjou-pou-tèt kannaval la, de nonm ka maye sa pòkò nan lespri moun peyi nou menm si pou anba-jouk peyi a anba-jouk franse a yo vale PACS la kon an karo fouyapen-lwil ek an zel-lanmori anlè'y.

Moko-zonbi a se nèyè zanpanlan pi frayiok kannaval Matnik la. Moko-zonbi a tou kouri-lawonn nan tout Karayib la ek trape menm tit ta'a depi lisid Etazini jik Brezil. Se an bat-manman pou trape an ledjans kalanmplan asou tit ta'a. Mas la ka kouri-lawonn nan anchay makrèy-natifnatal kontinan afritjen an, yorouba a ek achanti a pase larestan. Moko se an krèylèt lang awousa a eti ka ledjanse an moun oben an bagay ki malouk anchay ; zonbi leve nan lang kikongo a (nzumbi) eti ledjans la se an moun ki chape abolay eti anlòt moun ka vire wè, nan sonmèy li oben douvan zie'y gran-wouvè. Kongo tankon kikongo rive Matnik lanne dèyè wawaynes la, nan 1856 tankon djoubakè epi an papie-djoubak. Nan ki dekou lang la rive kole moko awousa a eti se yorouba a ki chaye'y vini ek nzumbi kikongo a,  mande mwen man ka mande'w. Men se lide ta'a eti an moun lèd ka flote nan laliwonn-van. Atè Dòmnik, Grinàd, Matnik, Sentlisi, Trinidad moko-zonbi a latifaye ek rad fanm, nan Senkits ek Vèwdjin-ayland se moko-zonbi a pa ni rad fanm anlè yo. Lè man di an moun ankreyolad la se an boulatja pi mangòn ankò pase sa Edouard Glissant depenn la. La pou la, lang yorouba a (makrèy-natifnatal tala te piplis) fonn anlè tout se lang afritjen an, apre lang bitachon an eti ki pòkò te lang kreyol anbokte epi lang yorouba sa eti ki leve an lang kreyol eti lang kikongo a vini tjoke pi dèyè (anni katjile se krèylèt kikongo a pa djè defolmante) lang la desitire chak lang afritjen pou sitire ti kòy ek konsa, owala moun Matnik vini matje'y se pou yo te fè walwari lang afritjen ta'a pete ek ba'y an zandja lang natifnatal. Ankreyolad la se an meli-melo, an bat-manman eti ka ladje an chimen ti zandja kreyol eti kreyolis la le ba lang la.

Nèg-gwo-siwo a se an mas ki pa trape anchay teknik adan ; se anni siwo batri eti moun ka migannen ek lapousiè chabon  pase anlè tout kò yo. Nan kannaval la, nèg-gwo-siwo a te ka fè moun wouvè ba yo anlè chimen pou le yo pa te le nèg-gwo-siwo a kòchte rad-dimanch yo.

An konpanyi videyò te ka simidole "papiyon vole", anlòt konpanyi te ka reponn "se vole nou ka vole" nan gran vide mawdi-gra a. An konpanyi moun te ka simidole "an pijama leve, an pijama" anlòt konpanyi te ka reponn "de makoumè" nan simidòy fondal ritrèt-o-flanbo a.

Pòpòt-lacho a se te an zanpanlan kannaval la eti te ka penn fidji'y tankon chive'y ek farin.

Touloulou se pa ti krab wouj la tou-yonn ; se an mas kannaval la eti te ka woule nan kannaval Senpiè a douvan deblozonn volkan an ek ki dekati lajounen-jòdi. Touloulou a se fondas kannaval Kayenn la. Se an mas eti an fanm zoute depi tèt li jik nan pie'y pou pèsonn pa sav ki moun ki la ek touloulou a ka bay-kalinda, makchinen, fè an lafouka, rache-prel, "prel prel prelele gade leta manman'w mete mwen",  anlè an nonm... "touloulou mòde mwen, djaka, mòde mwen la konsa, la konsa pa ni non..."

Vaval se wangan kannaval la, pou twa jou pa plis. Vaval la pou teste memwa an lakouwonn, an makrèy, an peyi, an makrèy-natifnatal ka kouri-lawonn. Se toulong an penteng ki rive nan lakouwonn lan eti moun ka potjelize nan an bwabwa. Se toulong mete penteng ta'a nan djendjen.

Vide a se lèlèm kannaval nan brannzeng. Vide a ka kouri jik pou vole. Vide a se anchay koulè, an simidòy, an souf ka pase. Videyò, moun ka kouri vide, se moun ki pri anba an falfrèt, vide a se pa an deboule nan ledjans Gwadloup la. Isiya la pa ni p'an sitiray, se anni kite woule, vide a se an bankoulele.

Moun ki kouri kannaval se yenki zanpanlan, se moun ka pran an pòz jete an zie asou lakou-peyi a, fè an kanman-moun, an doubout-moun, an lespri, an filin, an falfrèt kouri lawonn. Si videyò se zanpanlan se pou konprann toulong kannaval Matnik la, tankon tout kannaval Karayib la se an anpanpannay ek sa fè tout fondok-tjè, tout mès ki anba-fèy ka vire tije, ka fetaye nan twa/kat jou ta'a.

Simao moun Wanakera

Foto ta : anchay konpè asou Facebook, mèsi anchay.

Video ta : MounisiMatnik  an  sètkwi mèsi.

 

Comments

[Rédigé par : Majò kannaval Matinik]

Man pa janmen wè tousa mas adan kannaval la, man konèt Djab-wouj, katrin-pitjan, Kawolin-zié-loli, ladjablès, manman-djab, Mariyàn-lapo-fig,papa-djab,mas-lanmò, mas-kilili, mas-labou, mas-sal, moko-zonbi, nèg-gwo-siwo, nèg-labou, touloulou, tousa men man pa konnèt djol-bòpiè, djol-sendou, fanm-dewò, fanm-ka-pete-bonm, gad-kòkòt, gran-jile-piti-pantalon, kaka-kòk, kalmò, kochonni, kokofiolo, koukoun-santi, kouli-teson, lapo-farin, lapo-fig, lapo-pistach, lolèz, lolo-nòs, lwijanboje, machann-pistach, machann-sinobol, machapia, makoumè, mal-mouton, manawa, manman-kòch, masoukwel, moun-ka-manje-an-tiwè-tab,nèg-bitako, nonm-a-gwoprel, pete-pie, petrolèt, plerèz, pòpòt-lacho, rache-pwel, rara-lasimenn-sent, rat-bal, ravèt-legliz, swiye-vire-mete, tèt-kas, tèt-lanp, tèt-mabolo, tèt-zoto, vakabòn, videyò, volpòn, yich-kòn, yich-man-bans, zie-koki, zoukèz, man pa konnèt tousa.

[Rédigé par : J.]

yon moun mouri ek 45 blese dan Kanaval Pòtoprens

[Rédigé par : Jersen 1804]

Gouvènman Ayiti anile kanaval la apre gwo aksidan ki pase bonè maten (2h 48) nan dezièm jou kanaval la pandan pasaj "Barikad Crew" sou Channmas la, 16 moun mouri ak 78 blese.

[Rédigé par : Albè 59]

Lanné tala Kassav tjouyé kannaval la épi zouk yo a. Nou wè an voyé-monté asou "zouk la sé sel médikaman nou ni", nou pa wè kannaval... Nou ka ladjé tradisyon nou vyé frè.

[Rédigé par : Carib.com]

At least 20 people on a packed Carnival float were killed and 46 injured early Tuesday when the float came in contact with a power line as it moved through the streets of the capital. The float was sponsored by the Haitian hip-hop group Barikad Crew.

[Rédigé par : Paula]

C'est débile ce carnaval !

[Rédigé par : Alèks Matinik]

Té ni plis pasé 200.000 moun nan lari Fòdfrans pou kannaval 2015 lan. Té ni 80.000 moun Mawdi-gra. pa té ni goumen, pa té ni blésé, tout bagay té dous

[Rédigé par : MODEMAS]

Le MODEMAS-ECOLOGIE
Assemblée Nationale du mouvement
dimanche 1er MARS 2015
à la salle Grelet
au Prêcheur à partir de 09h30
‎MODEMAS-ECOLOGIE