El Niño ek kout-chofe klima ka faroze

Dekatonn Zika

London, England : An lonyen-matje University of Liverpool ka apiye lide ta'a eti lanne pase, El Niño epi kout-chofe klima a te faroze dektonn vlen Zika a nan Amerik lisid. Zika a tankon mayengwen an eti ka chaye'y la ka bay nan anchay peyi oliwon-latè depi yonn-de tan men anchay janjol eti dekou klima adan yo, te ke pe palantje dekou-kalbòy ta'a ki vini an tjak tenmbolizan ba kawbe-gouvelnaj rete-djann-moun.

"Ni an kannan rel-chalè ki kòdjòm, ek lè'w ka lonyen lanne 2015 lan, se chif la nan rel kòdjòm lan" eti  Cyril Caminade, ki ka djoumbate nan Institute of Infection and Global Health atè  University of Liverpool  ek ki kabwate lonyen-matje a rete katjile. Caminade apiye asou sa eti klima a se anni yonn adan se janjol la ki faroze dekatonn vlen Zika a, se an dwel adan puzzle la. "Se an migannaj piziè bagay. Dabò-pou-yonn zika a debatje nan lanne 2013 la. Anlè tousa ni kannan-moun se peyi ta'a ki pa te jenhen anba vlen  ta'a ek pa te pe vidjò douvan'y. Vlen an te djenm anpil ek de lanne dèyè apre dekou debatje'y, te ni dekou klima kòdjòm pou'y te kouri lawonn".  

Lonyen-matje a apiye asou sa eti nan 2015, dekou trape vlen an te o pi wo depi 65 lanne. Se pou kout-kalbòy eti mayengwen ka chaye toulong pi nan liannaj epi klima a. Toumbilaj nan gren-lapli ek rel-chalè pe toumbile kannan mayengwen ka vole ; plis pase sa, toumbilaj rel-chalè pe fè se mayengwen an pitje plis. Pou tout se janjol ta'a, lonyen-matje a plodaye sa eti asire El Niño te ke pe faroze kouri-lawonn vlen an. Konsa  El Niño te bay, rel-chalè a te pi djok nan peyi-oliwon Amerik lisid. "Te ja ni an ti lenbe wè Pasifik la vini pi cho. An plis, nou ni dekou cho tankon El Niño eti se an digidi rel cho atè-solèy pou anba-solèy pou piplis", se sa Caminade rete katjile.

Lonyen-matje douvan te ja fè an kantekant nan mitan klima epi kout-kalbòy deng lan. Deng se an kout-kalbòy ka kouri chak lanne nan se menm mwa a, se nouvel-pòte a ka apiye sa eti dekou kout-kalbòy pi djenm lan  ka rive nan lanne otila  El Niño  pi djok, dapre sa Jonathan Patz eti ka kabwate kawbe lonyen-matje rete-djann-moun adan University of Wisconsin, atè Madison. "Pa di yo di'w, se menm mayengwen an ka chaye Zika a eti ki adan menm fanmi vlen an. Ni an liannaj djok nan mitan El Niño  epi deng, ki fè sa pa ka fè mwen sote si nou ka wè menm liannaj epi Zika".  

Si se politik-gouvelnaj rete-djann-moun an te ka rive anchouke sa, kontel fè moun pran konsians ek tizi nich se mayengwen an, sa te ke pi flous.

Ale li nan Scientific American

Comments

[Rédigé par : Carib.com]

The Eastern Caribbean Central Bank (ECCB) is mourning the sudden passing of Sir K Dwight Venner, the second and longest serving governor of the ECCB. Sir Dwight’s passing comes less than eight weeks before the Monetary Council, in recognition of his immense contribution, had planned to honour him at a special ceremony at the ECCB Headquarters in St Kitts and Nevis.

[Rédigé par : Caribe]

Fin de la epidemia del Zika en Puerto Rico, donde provocó varias muertes y graves daños económicos.