Natifnatal-Wanakera-Karib

8 milion tòn plastik ka bat lanmè.

Lanmè plastik Karayib la 

 

                

 

 

 

 

 

 

Roatan, alsa lèstè Honduras : Chak lanne, 8 milion tòn plastik ka bat lanmè oliwon-latè dapre an kontaj kare-kabeche kontaminaj nan lanmè ki la ka owonzonnen nan 2050 ke ni plis plastic pase pweson nan lanmè-oliwon. Se nan lanmè-oliwon Pasifik la otila lanmè plastic ta’a pi tengpenteng epi tit “Garbage Island” lan, tankon an kare-fondas zòdi nan lanmè. Men mi an tire-foto, Caroline Power, fè foto an kare-fondas zòdi ek plastic nan lanmè Karayib la, anba Roatan, an kare-tè 20 tjilomèt londjè ek 5 tjilomèt lajè, nan lanmè ki alsa lèstè Honduras.

Matnik mele menm epi se betje'y la

Politik anni-jere-ekonomi  

                  

 

 

 

 

 

Mòn-Poutoun, Sentmari, Matnik: Nan reponn eti se kabechè-ekonomi ek kabechè-lakou-moun atè Matnik ladje nan fidji yonn adan se betje a ki te ale badjole “Matnik (anni tankon kare-tè La-Frans) pa te pran konsians (si se pa, pa te ni konsians) nan ki jout san-manman otila yo ka bat, ek se toulong le mapipi ka genyen”, an pawol lòlòy pou fè moun tann ek konprann, limenm te ke an mapipi. Ek se pa anni sa, se li ka di nan ki rel eti’y te ke mete Matnik, ki pa nan prèmie rel la ; men kimafouti rel esa, kare-tè La-Frans lòtbòtsay ki te ke jere pi kòdjòm. Nan pawol-kaka-mouton ta’a betje Matnik la fè moun tann ek konprann limenm, pou franse eti’y franse (an lavwa-wosiyole nan ladja ka di : "betje a ni mouton, i pa sa pale franse")  pa menm rive konprann larel-fondas-politik La-Frans toumbile sa anlè’y depi maws 2003, yo ka matje "Les outremers", Gwadloup se pa Matnik, eti limenm se pa Gwiyann, ki pa Senpiè ek Miklon, ki lòtbòtsay Lareyinion, ki limenm nolfok Kaledoni (se pò’ò Kanaky), ki nèyè pa menm sav kot eki Sen-Maten oben Sen-Bartelemi, tousa. "Betje a ni mouton, se brèbrè-mouton". 

Drivayaj ek doubout-djann nan Karayib la

Progranm CAPHRA a

 

 

                   

                                                    

 

 

 

 

Bastè, St. Kitts : Nan 2014, CARPHA (Caribbean Public Health Agency pou kawbe-gouvelnaj doubout-djann moun peyi Karayib la) te pòte kole epi CTO (Caribbean Tourism Organization pou kawbe-gouvelnaj drivayaj oliwon Karayib la) ek CHTA (Caribbean Hotel and Tourism Association) pou mete an program drivayaj ek doubout-djann oliwon Karayib la nan brann. Sobreka-kabwataj CAPHRA, dk. James Hospedales, plodaye sa eti kawbe-gouvelnaj la ka apiye progranm drivayaj ek doubout-djann li an san ladje an may. Se pou’y te apiye anlè sa eti menm si bwaraj drivayaj ek doubout-djann lan brannzeng nan zie an konpanyi moun, se de dwel wach-ekonomi ta’a ka djoumbate lanmen-an-lanmen pou dwel-ekonomi drivayaj la rive rapòte kòtok nan ekonomi Karayib la.

Miguel Díaz-Canel tankon kabwatè kare-gouvelman

Raúl Castro pase lanmen

                    

 

 

 

 

 

 

La Habana, Kouba : Se pa nepi gran van toumbilaj politik ki kouri asou Kouba apre 10 mwa bat-lawonn-politik wondong (depi Jwen 2017) ki ka bout jòdi a 19 Avril 2018 epi plodari politik kabwatè kare-gouvelman an, Miguel Mario Díaz-Canel Bermúdez eti te tou-yonn ka bat pou kabwataj politik la ek te ja prèmie kabwatè-dèyè kare-gouvelman douvan. Se pa gran toumbilaj politik ni menm gran ranboulzay, kawbe plodari-politik Kouba a vire mete Esteban Lazo Hernandez tankon kabwatè ek Raúl Castro ka rete sobreka-kabwataj kare-politik kominis la.

Moun-debatje san-tit-rete

Gouvelman Anglitè mande padon

              

 

 

 

 

London, United Kingdom: Lendi ki pase, gouvelman peyi-Anglitè mande moun peyi-karayib anglopal ki te rive nan peyi-Anglitè nan se lanne 1950 a 60 lan ek eti yo te le vire voye nan peyi yo, tou-touni anlè de pie yo, padon. Nan vini reponn gouvelman ta’a vini reponn 12 kabwatè-gouvelman peyi-karayib eti 140 plodayè-politik peyi-Anglitè te ka apiye, pou sispann an larel-gouvelman ki te ka mete yo epi moun-debatje san tit rete nan peyi a. “Nou pa ni pou patate asou larel-woule-nan-lavi yo pou rete nan peyi a ek man tou dèkètè pou bankoulele ta’a oben tjè-sere ki toumpakte yo” eti kabwatè kawbe-gouvelnaj wach-lavi kòtòf Anglitè a, majole douvan kawbe plodari-politik la.

Wach-ek-kratjak laliwonn lan

Siel la kreve !  

                    

 

O-Fanswa atè Matnik : 250 a 270 mm dlo towblip anlè O-Fanswa anni nan yè douvan labrenn lan ek Sen-Jozèf pran an douch 175 a 200 mm dlo. Se pa anni se de bouk ta’a, se tout bouk Matnik ki te anba an bidim machann-chabon fret pou pok-laglas towblip anlè O-Fanswa ek pou moun rete estèbèdè ek fè kout koutja yo, “prèmie kou nou ka wè sa nan lavi nou atè Matnik”. An lapli pok-laglas se toulong nan an tan kout, asou an ti kare-tè tou wèt, asou karetel an gren-lakataw, se pou se tann ek konprann se bagay ki pe ka rive toulong atè Matnik nan kote otila moun pa ka rete asou volkan Mòn-Wouj la, asou se Mòn-pwenti Kawbe a, asou lanmè oben nan kare-bwa otila moun pa ka rete, nan tan otila moun pa te ni smartfòn pou filmen, obre de sou.

Ekonomi Amerik Latin ek Karayib pou

Antipile asou 2,2% nan 2018

             

 

 

 

 

 

Santiago de Chile: Kawbe lonyen-kabeche ekonomi Amerik latin ek Karayib la, CEPALC (Comisión Económica para América Latina y el Caribe, oben ECLAC nan lang angle) kouri nouvel eti dekatonn ekonomi kare-peyi a  ke kouri asou an 2,2% lanne tala, apre an vire-pase-lanmen nan owonzonnaj yo. CEPALC apiye asou sa eti owonzonnaj dekatonn ekonomi ta’a nan menm rel epi sa yo te fè nan Desanm 2017, nan dekou lonyen-matje ekonomi lanne 2017 la. Nan 2018, pou mande-genyen-machandiz ekonomi-lòtbòtsay ki ke pimpe aleliwon, ek pou mande-genyen-machandiz kòtòf la ki pe apiye antipilaj dekatonn lan, ekonomi Amerik Latin ek Karayib la ke woule pi nawflaw pase lanne pase, dapre sa CEPALC espere.

“Gobernabilidad democrática frente a la corrupción”

8^enm konsit Peyi-l’Amerik

                 

 

 

Lima, Perou : Se anni an 20-epi asou 35 kabwatè-repiblik ek kabwatè-gouvelman ki ke vini atè gran-bouk-gouvelman Perou a pou pran pawol asou “Gobernabilidad democrática frente a la corrupción” (tankon gouvelnaj demokrasi nan dekou kontribann-lahan) nan an dekou banbann politik aleliwon eti ka bay nan Amerik Latin. Konsit la eti OEA (Organización de los Estados Americanos oben Organization of American States pou kare gouvelman Peyi oliwon-l’Amerik) ka doubout chak twa lanne nan yonn adan se peyi l’Amerik la, se an dekou pou se kabwatè-gouvelman an se kabeche an kontaj-jou-ka-pase pou pran douvan katel ka rive blo ek wouvè chimen an toumbilaj farozè.

owonzonnaj Wach-ek-kratjak laliwonn lan

Kout-van ek hurakàn 2018

                    

 

 

 

 

 

 

Florida, Etazini : Nan dekou eti an konpanyi peyi pòkò pe vire doubout pitjan apre Irma ek Maria te debaba yo nan Sèptanm 2017 ki pase, se hurakanis Colorado State University a owonzonnen 14 kout-van ke leve anlè lanmè-oliwon Atlantik la ek 7 adan yo ke pe tounen hurakàn ; 3 adan se 7 hurakàn ta’a ke pase rel 3, 4 oben 5 lan asou zandal Saffir-Simpson eti ki trape 5 rel. Dapre owonzonnaj ta’a, ni 52% wach pou an hurakàn toumpakte peyi Karayib la lanne ta’a ; se te toulong anba 42% nan tout siek la.

Nan dekou "VIII Cumbre de las Américas"

"Cumbre de los Pueblos"

     

 

 

 

 

 

 

Lima, Perou : An konpanyi plodayè kawbe wach-sosial la ek lakou-moun natifnatal-l’Amerik bay lavwa pou rive doubout an Amerik ka apiye anlè pwa kò’y, pi anchouke nan an yonn-a-lòt ek pi yonnife pou palantje dekatonn ek lavi-dous moun nan se peyi a. Nan dekou-douvan 8^enm konsit kabwatè-repiblik ek kabwatè gouvelman l’Amerik ki pou bay atè Lima (gran-bouk-gouvelman Perou), nan 13 pou 14 Avril ka vini, kare-plodayè an trant-epi peyi kontinan an ka bay lavwa, depi yè 10 jik nan 14 Avril, adan anchay size-koze ek lonyen-kabeche wach peyi-oliwon-latè ek peyi-l’Amerik pi nan fondok.