Kouri-nouvel wabap-lanne eti Irwin LaRocque, sobreka-kabwataj CARICOM, bay

"Pa moli anlè rel vèy-o-gren nou" 

 

 

 

Georgetown, Guyana : "Tan mazenblo  nan pa-lapòt kay nou, nan dekou kouche-kalbòy pi soubawou nan tout siek la ka bay. Lakou peyi-karayib nou an, CARICOM, tankon tout late-wonn lan pran fè anba toumpak Covid-19 taha nan 2020. Men, ankò an kou, lakou peyi-karayib nou an te sa fè yonn douvan dezas taha. Nan dekou nou ka moli anlè rel vèy-o-gren nou, se pou nou se katjile sa eti nou rive jere banbann doubout-djann taha san bidim wach-dèhè, 1300 moun alelouya-akasia-lata nan kare-peyi nou an, se an statistik piòpiò nan doukou latè-wonn lan. Man le voye an tjenbe-tjè ba tout moun ki pèdi moun yo ek espere moun ki kouche kalbòy epi vlen-senyen-kòch taha ka vire doubout djok lamenm.

La Soufriyè Senvensan pete !

An deblozonn sinay cho

 

   

 

 

 

 

 

 

Kingstown, St. Vincent and the Grenadines: Nan 29 Desanm 2020 taha, volkan La Soufrière bay nan an delozonn sinay cho men gouvelman Senvensan-ek-Grinadin pa te mete piès larel-gouvelnaj debagaye laliman volkan an nan brann. Rel ago-volkan an vini jòn-zabriko. Dapre sa dp. Erouscilla Joseph eti se kabwatè kawbe lonyen-dekantje latè-tranble nan University of the West Indies, plodaye, dwe pipirit mwa Novanm lan, te ja ni an antipilaj rel fondok-latè se douk la oliwon volkan an. Men si antipilaj se douk-latè a pa te ka tenmbolize moun peyi a, SRC (Seismic Research Centre) te ka pòte nouvel ba gouvelman Senvensan toulong.

Balance Preliminar de las economías de América Latina y el Caribe 2020

-7,7% nan 2020 ek + 3,7% nan 2021 

 

Santiago de Chile : Nan prèmie dekantjaj ekonomi peyi Amerik Latin ek Karayib la, CEPALC (Comisión Económica para América Latina y el Caribe) konte an dekati-ekonomi asou 7,7% nan 2020 (se pi bidim dekati depi 120 lanne) ek an pimpe-ekonomi asou 3,7% nan 2021. Pimpe statistic 2021 an taha pe ke sa fè kont pou vire nan rel eti se ekonomi a te ye avan banbann Covid-19 la te ka bay. Se nan an konsit dijital otila sobreka-kabwataj kawbe-mete-nan-brann Lawonn Peyi Oliwon-latè a, Alicia Bárcena, te trase-depenn gran liy Balance Preliminar de las economías de América Latina y el Caribe 2020 eti se yonn adan lonyen-kabeche-dekantje fondok kawbe-mete-nan-brann lan, chak lanne.

Matjoukann mès-longsay debranbrannize moun-oliwon-latè

Yol natifnatal-matnik la, tan-kite-tan

 

 
 

 

 

Apalouza, O-Fanswa, atè Matnik: Nan tit "matjoukann mès-longsay debranbrannize moun-oliwon-latè"  taha,  UNESCO (United Nations Educational Scientific and Cultural Organization pou kawbe-gouvelnaj pòte-kabès lonyen-dekantje-kabeche ek mès-longsay nan peyi oliwon-latè) ka tann "tout mès, trase-pòtre, pawol-pale, sa-sav ek sa-fè (mete tout toumbap, zouti, kawbe-montray mès-longsay ki liannen epi’y) eti an peyi, an lakou, moun yonn-a-lòt, ka konprann ek kabeche tankon matjoukann mès-longsay yo. Matjoukann mès-longsay debranbrannize taha eti gangan douvan ladje kòtok nan lanmen yich-dèhè, ka bay nan an vire-djezinen toulong silon laliwonn se moun an, liannaj aleliwon epi laliwonn lan tankon tan-nanninannan-longsay yo eti ka fè yo sansle anlè an kanman-fondalnatal ek an bay-douvan-longsay, se pou palantje respe an tilili mès-longsay ek kabeche-djezinen moun-asou-latè…"

Doukou doubout-djann atè Matnik, la ka ranbonni pianmpianm

Rel-kannan moun-kalbòy

epi ladeng ek Covid-19 ka dekati

 

 

 

 

 

Mòn-Perou, O-Maren atè Matnik: Nan simenn 49 la, 30 Novanm pou 6 Desanm, se 260 moun atè-lakay-matnik ki te ale wè doktè pou ladeng nan menm balan eti kawbe-gouvelnaj doubout-djann atè Matnik te ka konte 51 moun ki pozitif nan Covid-19. Nan de dekou taha, an bidim dekati, 42,23% ek 47,96%, nan simenn 48 la yo te konte 450 moun kalbòy epi ladeng ek 98 moun pozitif nan Covid-19. Pi douvan, nan simenn 47 la, se te 660 moun kalbòy epi ladeng ek 118 moun pozitif epi Covid-19, se pou wè an ranbonni, se se pianmpianm, an simenn asou anlòt.

Doukou politik bililik atè-lakay-matnik la.

5 lanne ka jere CTM

 

 

 

 

Nan lannwit 7 pou 8 Desanm 2015 lan, nan mitan de wonn jout-politik pou kabwataj an kawbe-gouvelnaj franse atè Matnik, Gran Sanble pou rive atè Matnik (eti te ja ka kole 6 krèy ek lawonn politik, an konpanyi adan yo ka bat pou an, annou di sa konsa, gouvelnaj politik atè-lakay epi anlòt konpanyi, lagòch sosial, ka bat pou an kantekantaj sosial tankon Aimé Césaire te ka tann ek konprann sa) epi Ba Peyi a An Chans, ladwèt anchouke Matnik adan La-Frans pak-an-pak ek koubarè tòt Matnik tankon peyi-asou-latè, te siyen an topay politik bòtò ek kochi ki te ka sispann, pou sis lanne dèhè, tout mande-trape matjoukann-doukou politik atè Matnik, tout lide an ti gouvelnaj atè-lakay. An bidim vèglaj, an bidim danma, nèhè menm an pwen mare-lèspri, ki, plis pase lantje peyi-natifnatal-matnik la de pwenyèt mare douvan gouvelman franse a, te ka kore brayès natifnatal-matnik la adan an leve-doubout anni rete sonhe pas eti gangan te pase nan sistenm ninang-founang nanninannan, palantje an koulè-lapo ek voye tout matjoukann-doukou politik natifnatal-matnik lòtbòtsay, nan kontinan-afrik otila pa ni an gouvelman-peyi ki te ke sa konte matjoukann-doukou atè-lakay-matnik  ek fè peyi taha pran letjèt nan divini.

Venezwela te ka vote jout-politik plodayè-politik

Gran Polo Patriótico Simón Bolívar genyen

 

 

 

 

 

 

Karakas, Venezwela: Apre dekachte 98,63%  feyèt-vote,  Gran Polo Patriótico Simón Bolívar trape 68,43% vwa ek ja ni 177 asou 277 plodayè-politik ki ke plodaye nan kawbe-gouvelnaj larel-politik Venezuela a pou 5 lanne ka vini. Se anni 30,5% adan 20.710.421 moun ki ka vote Venezwela ki te ale vote dimanch taha ba yonn adan 14.400 joutè-politik nan 107 krèy-politik ek lawonn-politik tou, Gran Polo Patriótico Simón Bolívar se an lawonn ki ni 14 krèy-politik ek krèy mete-nan-brann sosial ki ka bat adan, depi plodari politik demokrasi-kretjen jik plodari ranboulzay politik Marksis-leninis la, pase adan plodari konpayel simon-bolivar a, ek eti se PSUV (Partido Socialista Unido de Venezuela) ki piplis adan.

An ti ponyen douk-latè oliwon volkan an

Moun ja ka wè deblozonn-volkan

   

 

 

 

 

Mòn-Makouba atè Matnik: Wonz volkan ka fè laliman tè-danme atè Matnik epi dis-nèf rel-fann kapach-wòch ka kouri lawonn li. Nan se 11 volkan taha se anni yonn ki rete dife anba’y, Volkan Mòn-Makouba a ; ek nan se 19 rel-fann kapach-woch la (18 anlè tè-danme ek yonn nan lanmè lèstè karayib la douvan Kawbe, Belfontenn ek Kaz-Pilòt), ni yonn ki pi bòdò pase larestan, se ta ka kouri nan fondok Lawviè-Baspwent lan anlè lèstè Atlantik la jik anba lanmè-ble Atlantik la pou fondok Lawviè-le-papa asou lèstè Karayib la jik anba lanmè Karayib la. Se taha eti ka apiye volkan an leve anba lanmè, ni owonzon 400.000 lanne, ek vini soude de laliman tè-danme-mitan-lanmè, an ti laliman oliwon Mòn Konil ek Gran-Lawviè epi an pi bidim laliman depi Mòn Jakòb, Piton-Kawbe desann Mòn-Paviyon Karavel, Montany Voklen jik Krève-tjè Sentàn, tousa. Tousa pou se konprann volkan bidim deblozonn 1889-1905 lan ek 1929-1932 a, se pa an volkan frèt ek, lòtbòtsay, an deblozonn pa ka anni fèt konsa, se asou twa, kat, senk dis lanne ek nan se volkan peleyen an, douvan tout deblozonn peleyen, ni yonn oben piziè deblozonn matjak cho, ni an lavalas matjak cho, (Lawviè Larokselàn nan dekou deblozonn 1889-1905 lan, Lawviè Ti-papa nan 27 Avril 1902 a, ek Lawviè Sent-Filomèn, nan deblozonn dlo-cho 1792 ek 1851, 1854,  tou), men, lamenm la, tout lavalas matjak cho pa toulong ni an deblozonn sann cho dèhè’y.

Lawonn Peyi Oliwon-latè voye an ago

"Pandemia de hambre"

 

 

 

 

 

Roma, Italia: Kabwatè progranm bay-nannan lawonn Peyi Oliwon-Latè pou Amerik Latin ek Karayib la (Programa Mundial de Alimentos de las Naciones Unidas), Miguel Barreto, voye an ago, mèkrèdi ki pase, nan an konsit epi media pòte-nouvel, eti banbann Covid-19 se an dezas ek pe chaye kare-peyi a nan an doukou bouden-kòne toulong. Nan dekou konsit la, sobreka NU (Lawonn Peyi Oliwon-latè) an rete katjile sa konsa : "Covid-19 taha la ka vini an doukou bouden-kòne ka janbe laliman-peyi, pou an moun asou twa (1/3 moun) nan kare-peyi a ki pa ka rive trape kont nannan yo pou trape epi an nannan kalibiche ek agoutan".

Lahan djoubaktwa peyi-lòtbòtsay pou palantje ekonomi ka dekati nan Amerik Latin ek Karayib la

45 a 55% anba rel 2018 la

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Santiago de Chile: CEPALC (Comisión Económica para América Latina y el Caribe) te ka kouri nouvel asou an lonyen-dekantje eti’y ka stanmpe chak lanne eti tit li se "La Inversión Extranjera Directa en América Latina y el Caribe 2020" ek ka depenn kannan lahan djoubaktwa lahan-palantje-ekonmi peyi-lòtbòtsay ka mete nan ekonomi peyi Amerik Latin ek Karayib la se tibren anba lonmwatje kannan 2019 la. Dekati taha te ja ka bay nan lanne 2019 la, dapre nouvel-pòte CEPALC la, men epi Covid-19 la se pou’y te bat pi rache-koupe nan lanne 2020 taha.