Doukou sokodong nan Amerik-latin ek Karayib la

Avan kouri kannaval la !

 

 

 

 

 

Mòn-koko, atè Foyal, Matnik :   Doukou sokodong lan ka ranbonni nan Amerik-Latin ek Karayib la, tankon nan tout kare-peyi oliwon-latè. Nan anchay peyi Amerik-latin ek Karayib la (Venezwela, Jamayik, Dominikana, Senvensan-ek Grinadin, Bahamas, Kouba, Antigwa-ek-Barbuda oben Gayana)  rel toumpak la anba 50 pou 100.000 moun. Atè Venezwela se 12/100.000 ; Jamayik se 15/100.000 ; Kouba se 36/100.000 ek Gayana se 49/100.000. Nan peyi otila rel toumpak taha ka pete fetay, se Tè-danme-mitan-lanmè Kayiman otila se 2.595/100.000 epi Matnik 1.236/100.000 ; Gwadloup se 558/1000.000 moun ek Gwiyann se 71/100.000 moun. Se Chile ki peyi Amerik-Latin epi pi bidim rel toumpak la, 1.088/100.000 ek apre Matnik, se Bawbad ki trape pi bidim rel toumpak nan peyi-karayib epi 594/100.000 moun, Dòmnik se 395/100.000 moun, Trinidad se 270/100.000 moun, Grènada se 266/100.000 moun ek Sentlisi se 116/100.000 moun.  Tousa pou vire  fè moun tann, isiya la konsa, rel toumpak la ka konte moun yo teste pozitif ek piplis moun taha pa kalbòy pou sa. Fok an tjoupèpè-sokodong pa ka vini mete moun nan kakarel epi sa men se pa pou sa pou tout moun yo teste pozitif ale kouri kannaval, "Bo fè, bo fè a, yo pete londa Vaval".

Jout politik franse Jwen 2022

GSPM, se tjou ràt !

 

 

 

 

 

 

 

 

Lanbouk Wobè atè Matnik :   Se pa anni pou an pa-yaya koutja, 85 lanne an montan anlè tèt li, ki le ale size nan an kawbe-gouvelnaj plodari-politik franse, a 7.000 kilomèt abò avion, nèhè anni pou kabwate prèmie konsit kawbe-gouvelnaj taha (nan tout kawbe-gouvelnaj franse se moun pi gran laj la , "le doyen", ki ka kabwate prèmie konsit la) epi apre ladje ba plodayè-politik-palpa ; pou lòlòy eti konsians politik la lòlòy atè Matnik ek pou flòkò plodayè-politik douvan an flòkò nan plodari politik li tankon nan reponn zepon-pou-zepon douvan se pektekolaj ad hominem "menntò-politik" li a, an dezas politik konsa pe rive nan katriyenm kare-lanbouk politik franse atè Matnik la. Lòtbòtsay, dezienm wonn jout-politik CTM 2021 an, te la pou fè moun wè, an dezas konsa pe rive ek te fè moun wè, nan de koko-zie yo, ti-lèspri mafoudja ek lwijanboje kabwatè-politik Gran Sanblé Pou Matinik la.

Jou Lasenvalanten nan kontinan Amerik la

Ki lèwdou tjè-koko esa ?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Gwomòn atè Matnik :   Se pou an labe eti tit-fanmi li se te Valanten ki, nan III^enm siek kretjen an, nan Ewòp, te ale maye mastokè ki pa te ni pou maye pou te rete djok nan goumen ladjè yo ;  gouvelman te koupe tèt labe dezodè taha ek 200 lanne dèhè, katolik te vire pran penteng taha, fè y bay antre nan mès li ek banbile y chak 14 Fevriye. Se konsa lèwdou tjè-koko vini liannen pi tit-moun Valanten an ek fè labe taha vini an mapipi tjoum ek djanmbel moun ki nan tjè-koko. Nan tan-ki-pase, penteng lan limenm vini an dekou anni vann-genyen-machandiz, flè, brasle, bag, chenn nan lò, ti branbrann djezinen nan tjè, kat-matje, ploumploum, kako-dou,  bouji, ti pòpòt, tousa. Nan an konpanyi peyi Amerik-latin ek Karayib la pa ni Lasenvalanten oben delè, moun ka banbile y epi dòt branbrann.

Doukou sokodong nan Karayib la

Bazil ka chaye moun, toulong-ale  

 

 

 

 

 

 

 

Dèhè-mòn, Sentmari, Matnik :   Nan rarataj gouvelman tout peyi-karayib tankon peyi oliwon-latè, chous omicron an ka kouri dawlakataw, ka kontaminen moun pi flouz, men erèz-di-bonè, pa te ke pi djenm pase chous douvan kontel chous delta. Men mi se sa, si rel toumpak ka pete fetay bay anlè, 2.418,96/100.000 moun atè Matnik, 1.348,71/100.000 moun atè Gwadloup, 1.348/100.000 moun atè Dòmnik, 1.383/100.000 moun atè Bawbad, se atè Senvensan ek Grinadin otila rel toumpak la ki pi lèkètè, anni 27/100.000, Jamayik se 45/100.000, Bahamas s 49/100.000 ek se anni 3 peyi taha ki anba liy vèw 50/100.000 moun lan (Ayiti ka konte 2/100.000 men gouvelman Ayiti pa menm doubout pou ranmase fatra nan lari Pòtoprens, ale wè teste moun pou Covid-19), kannan moun ka alelouya-zakasia pou ka dekati towtow se tan taha, men mi kawbe-gouvelnaj sokodong lan nan gouvelman atè-lakay Puerto Rico a konte 602 moun ki alelouya-zakasia epi Covid-19 nan mwa Janvie a ki fini pase, asou 3.994 moun eti peyi a pèdi depi mwa Maws 2020 an.

Ekonomi peyi Caribbean Development Bank

9,1% rel-dekatonn-ekonomi nan 2022

 

 

 

 

 

 

 

Bridgetown, Barbados : Caribbean Development Bank (CDB pou Bank Dekatonn-ekonomi Karayib la) owonzonnen an  rel-dekatonn FKP (Faktorel Kòtòf Peyi, Gross Domestic Product nan lang-angle) a 9,1%  oliwon 19 peyi-pretè-lahan-CDB, bagay pou vidjoze vire-pran-ekonomi  eti nan brann depi 2021. Owonzonnay farozè taha liannen  epi an antipilaj FKP se peyi faktorè branbrann-fondas la oliwon 17,5% pou bidim dekatonn ekonomi Gayana a (47,5%), antipilaj faktoraj gaz ek petrol la, epi an vire-pi-djok nan faktoraj bawda-blennde atè Trinidad ek Tobago. Antipilaj rel-lahan-peye petrol oliwon-latè ke pe pòte an palpa lahan ba se peyi taha.

Rel Covid-19 ka dekati atè Trinidad ek Tobago

Kannaval ka rive, gran balan !

 

 

 

 

 

 

Port-of-Spain, Trinidad ek Tobago : Doktè Maryam Abdool-Richards eti se mapipi dekantjè-mèdsin nan sistenm-gouvelnaj sokodong peyi a plodaye sa eti menm si Trinidad ek Tobago  ka konte an dekati kannan moun ki anba rimèd kore Covid-19 nan se kare-swenyen moun-anba-bidimblo epi nan se kare-swenyen moun-flandje anfwa,  ek dekati rel kannan moun kouche-kalbòy nan kabann-lopital, sa ka fè tro bonnè pou moun ale ladje anlè larel vèy-o-gren. Plodaye eti y te ka plodaye nan an konsit dijital asou Covid-19  epi medja peyi a, Maryam Abdool-Richards konte rel moun-kouche-kalbòy nan kabann-lopital a 53%, se 477 moun eti 383 nan lopital ek 94 nan kawbe-swenyen. "Yè te ni 487 moun-kalbòy, ek jòdi a nou konte 10 pi-ba. Nan 9 jou ki pase, nou te fetaye  a 53 ek 55% nan rel kannan moun kouche-kalbòy nan kabann-lopital. Se prèmie kou nou trape an plato nan rel kannan moun kouche-kalbòy nan kabann-lopital depi 19 Oktòb, se plis pase 106 jou, eti kannan moun ka rive lopital ka antipile. Se depi 42 jou eti nou ka wè dekati lanben taha nan de koko-zie nou ek nou trape an plato 9 jou. Nou la ka espère sa ke bay longsay nan dekati".

Ekonomi Amerik-latin ek Karayib

Trase-welto-rive palantje dekatonn-longsay   

              

 

 

 

 

 

 

 

 

San José, Costa Rica :   Sobreka-kabwataj ECLAC (Economic Commission for Latin America and the Caribbean, CEPALC nan panyol pou krèy-lonyen-dekantje Ekonomi pou Amerik-latin ek Karayib la), Alicia Bárcena,  fè eti gouvelman se peyi Amerik-latin ek Karayib la pou yo se palantje politik lahan- mete-ekonomi-nan-brann krache-dife ek an pòte-kole peyi-oliwon nan mitan sa eti y ka kriye "koraj toulong pi djok", pou rive mete lahan fè an gran doum-apiye pou dekatonn-longsay la. Alicia Bárcena te ka plodaye nan an konsit kabwatè-gouvelnaj laliwonn asou "wakle-boulin lahan-mete-ekonomi-nan-brann" ki fèt Vandrèdi ki pase atè Kostarika.