Dean

Dean, an ourakàn pase

Simao moun Wanakera.

Ourakàn ka leve nan chalè lanmè tropikal èk ka kouri èche an tè, menm piòpiò pou ladje  lèlèm yo. Chak lanne depi mwa d’awout jik novanm, anchay ourakàn ka janbe Atlantik la, anchay toumvas oben kavalad tropikal ka tounen ourakàn nan lanmè Karayib la, vini  simen dezas nan lantiray ameritjen. Ourakàn la (u:akàn, toumvarad nan tayino) se an pentengbeng bougann la.  Matjèt tala ka dividje an pentengbeng toumvarad  depi nanninannan pou amerendjen (tayino) ki te ja ka kriye’y konsa avan menm eropeyen te mantje neye atè Gwana’ari, nan 1492. Moun lanmè Pasifik  la ka kriye pentengbeng toumvarad tala “typhoon” (t’ai-fung, gran van, nan tjèk wanniwannan chinwa) èk moun lanmè Lezenn simie bay tit “siklòn” (gr. Kuklôs, sèpan). Moun peyi karibeyen otila lang franse ka simèwje, se se pianmpianm oben nan tjèk lang kreyòl tjòlòlò, rive bliye matjèt amerendjen an èk vire do anlè bouskay siantis èk kriye’y “siklòn” tou.  Nèk Ourakàn la ka kanmouzaze tjèk langann karibeyen, ka leve an jakata, an bradarèli, an mayouri karibeyen.